Gezond bewegen is de effectiefste, moleculair gerichte therapie die wij kennen om ons verouderingsproces te vertragen.
Decennialang is bekend dat fysieke activiteit onze gezondheid verbetert. Recente wetenschappelijke onderzoeken onthullen nu ook de reden: onze spieren communiceren met ons DNA en vitale organen door middel van krachtige, hormoonachtige boodschappers.
De tijd dat beweging alleen werd gezien als een manier om calorieën te verbranden, is voorbij.
Tegenwoordig beschouwen we onze spieren als een belangrijk endocrien orgaan, een fabriek die de krachtigste myokines aanmaakt.
Dit zijn de moleculaire krachten die onze cellen herprogrammeren, chronische ontstekingen (inflammaging) bestrijden en de beschermende uiteinden van ons DNA (telomeren) stabiliseren.
In deze gids leggen we uit hoe je met slimme keuzes je biologische klok op moleculair niveau kunt beïnvloeden, met aandacht voor het herstellen van cellen en het beschermen van genen.
De spier als hormoonproducerend orgaan: de myokines
De ontdekking van myokines heeft het wetenschappelijk onderzoek van beweging en levensduur veranderd.
Myokines zijn stoffen die belangrijk zijn in de studie van beweging en hoe je lang gezond kunt blijven. Ze functioneren als communicatiemiddelen tussen de spieren en andere weefsels, waaronder de hersenen, de lever en het immuunsysteem.
Dit zegt de wetenschapper
Myokines (van het Griekse Myo voor spier en kine voor beweging) zijn kleine eiwitten of peptiden die worden gemaakt door spieren en:
- Geproduceerd en vrijgegeven door spiercellen (myocyten).
- Vrijgegeven in de bloedbaan: tijdens en direct na het samentrekken van de spieren (dus tijdens beweging).
Ze werken als boodschappers zoals hormonen en veranderen hoe andere cellen en organen werken. Daarom wordt de spier tegenwoordig beschouwd als een actief endocrien orgaan.
Hun functie van myokines
Myokines zorgen voor communicatie tussen spieren en bijna elk ander orgaan. Ze hebben onder andere deze functies:
- Anti-inflammatoir: ze helpen chronische laaggradige ontsteking (inflammaging) te ‘resetten’.
- Metabole regulatie: ze verhogen de insulinegevoeligheid en bevorderen de vetverbranding, bijvoorbeeld door wit vet om te zetten in bruin vet, zoals bij het myokine Irisin.
- Hersenfunctie: ze helpen bij het maken van stoffen zoals BDNF, die belangrijk zijn voor het geheugen en de stemming.
Kortom, myokines zijn de moleculaire krachten die aantonen dat gezond bewegen een directe, therapeutische impact heeft op uw cellulaire gezondheid en langleven.
De rol van myokines bij celcommunicatie
Wanneer je beweegt, activeert de spier direct een uitgebreide reactie in het hele lichaam. Myokines beïnvloeden:
- Het immuunsysteem: ze helpen de schadelijke, chronische laaggradige ontsteking (Inflammaging) te ‘resetten’, een centrale pijler van de verouderingstheorie (zie Dossier Langleven: Pijler 2).
- De hersenen: ze stimuleren de aanmaak van neurotrofine factoren (zoals BDNF), die essentieel zijn voor de neuroplasticiteit, het geheugen en het tegengaan van cognitieve achteruitgang.
- Het DNA: myokines beïnvloeden genen die helpen bij herstel en reparatie.
Dit zegt de wetenschapper
Myokine Irisin, of het ‘bewegingshormoon’, heeft een gunstig effect op onze vetverbranding.
Een andere belangrijke myokine is interleukine-6 (IL-6). Hoewel IL-6 schadelijk kan zijn bij langdurig hoge niveaus, werkt het na inspanning als een sterke ontstekingsremmer die helpt ontstekingen te verminderen.
De genetische invloed: hoe beweging ons DNA beschermt
Gezond bewegen is meer dan alleen lichamelijk actief zijn; het beschermt ook je genen en beïnvloedt hoe snel je ouder wordt.
Telomeren stabilisatie
Telomeren zijn de beschermende kapjes aan het einde van onze chromosomen. Ze worden korter bij elke keer dat een cel zich deelt.
Korte telomeren wijzen op snellere biologische veroudering en een grotere kans op allerlei aandoeningen.
Dit zegt de wetenschapper
Wetenschappelijk onderzoek heeft overtuigend aangetoond dat regelmatige, matige tot intensieve fysieke activiteit de activiteit van het enzym telomerase verhoogt.
Telomerase is het enige enzym dat telomeren kan verlengen of hun verkorting kan vertragen. Beweging helpt dus direct om je genetische levensduur te verbeteren (zie Dossier Langleven: Pijler 4).
DNA-herstel en genetische stabiliteit
Beweging zorgt voor korte oxidatieve stress. We reageren onze antioxidanten te versterken.
Dit maakt de cellen sterker en beter in staat om de chronische oxidatieve schade te bestrijden die veroudering veroorzaakt.
Myokines spelen een rol bij het signaleren van deze herstelprocessen.
Cellulaire herprogrammering: de kracht van de mitochondriën
De gezondheid van je mitochondriën (Pijler 1) bepaalt de leeftijd van je cellen. Als we ouder worden, werken mitochondriën minder goed en raken ze beschadigd.
Gezond bewegen is de beste manier om de kwaliteit van de mitochondriën goed te houden.
Mitochondriale biogenese en mitofagie
Deze belangrijke lichaamsprocessen zorgen voor het onderhoud en de werking van onze energiecentrales (mitochondriën).
Mitochondriale biogenese betekent het maken van nieuwe mitochondriën. Dit is belangrijk voor de energieproductie in cellen en helpt ze om zich makkelijker aan te passen aan veranderende energiebehoeften.
Mitofagie is het gericht afbreken en verwijderen van kapotte of overtollige mitochondriën door autofagie. Dit helpt de cellen gezond te blijven.
Samen zorgen deze processen voor de beweging en balans van het mitochondriale netwerk in de cel.
Dit zegt de wetenschapper
Krachttraining en Hoge Intensiteit Interval Training (HIIT) stimuleren de groei van nieuwe, gezonde mitochondriën.
Meer en sterkere mitochondriën geven meer energie in de cellen en zorgen dat je minder moe wordt.
Beweging stimuleert ook mitophagy (een soort autophagy), het proces waarbij beschadigde en kapotte mitochondriën worden verwijderd.
Dit is de interne schoonmaakdienst die voorkomt dat slecht werkende mitochondriën ontstekingssignalen geven die de cel beschadigen.
Dit proces van opruimen en vernieuwen is een van de belangrijkste manieren waarop beweging de biologische klok aanpast.
De Hormonale Verjongingskuur: Groei-stresshormonen
De link tussen beweging en hormonen is belangrijk voor een lang leven (Pijler 3). Beweging regelt de hormonen die je jeugdig houden en helpen omgaan met stress.
Dit zegt de wetenschapper
Groeihormoon (GH) neemt sterk af na ons dertigste, waardoor we minder spiermassa krijgen en meer lichaamsvet.
Intensieve beweging, zoals zware krachttraining afgewisseld met korte, snelle HIIT-sessies, is de beste natuurlijke manier om de afgifte van groeihormoon te verhogen.
Dit is belangrijk voor herstel, het behouden van spiermassa en een goed werkend metabolisme.
Cortisol en stressbeheersing
Langdurige psychosociale stress verhoogt het cortisolniveau, wat schade aan het DNA kan veroorzaken en zorgt voor snellere veroudering (Pijler 4).
Beweging is weliswaar een korte stressprikkel, maar regelmatige gezonde beweging maakt ons sterker tegen stress.
Het versterkt de ‘rem’ van ons zenuwstelsel, waardoor we na stress sneller weer rustiger worden.
Conclusie: beweging is de beste therapie voor een lang leven
Gezond bewegen betekent veel meer dan er alleen goed uitzien. Het is een krachtig biologisch signaal dat myokines activeert, telomeren beschermt en mitochondriën vernieuwt.
Door je spieren slim te gebruiken, houd je de belangrijkste tekenen van je biologische leeftijd onder controle.
Beweging beschermt je DNA en verbetert je hormonen. Het is de beste manier om gezond en lang te leven.
Je hebt de wetenschap; de volgende stap is regelmatig bewegen als jouw persoonlijke apotheek voor een langer leven.