Chronische vermoeidheid is een sluipende aandoening die het leven van miljoenen mensen wereldwijd beïnvloedt.
Het is veel meer dan de normale vermoeidheid die je voelt na een drukke dag. Het is een uitputtende moeheid die niet verdwijnt na rust en vaak gepaard gaat met andere vervelende symptomen.
Jarenlang werd deze aandoening, bekend als het chronisch vermoeidheidssyndroom of CVS, ten onrechte gezien als een psychologische stoornis of een gevolg van overmatige stress.
In de afgelopen jaren heeft de wetenschap ons een veel complexer en genuanceerder inzicht verschaft.
Is het werkelijk alleen stress, of ligt de oorzaak ergens anders?
Chronische vermoeidheid is een ernstige en invaliderende aandoening, beter bekend als het chronisch vermoeidheidssyndroom of CVS.
Het wordt gekenmerkt door aanhoudende, intense vermoeidheid die niet verdwijnt na rust en niet te verklaren is door een andere medische oorzaak.
Het is veel meer dan de normale vermoeidheid die je voelt na een drukke dag.
Symptomen van chronische vermoeidheid
Chronische vermoeidheid wordt vaak te makkelijk gebruikt. Het is belangrijk onderscheid te maken tussen gewone vermoeidheid en CVS.
Volgens de National Academy of Medicine wordt CVS gekenmerkt door drie specifieke kernsymptomen:
Aanzienlijke en blijvende vermindering van functioneren
Een invaliderende vermoeidheid die langer dan zes maanden aanhoudt en niet kan worden verklaard door andere medische aandoeningen.
Post-Exertionele Malaise (PEM)
Een toename van symptomen na fysieke of mentale inspanning die meer dan 24 uur kan aanhouden. Zelfs een lichte activiteit, zoals boodschappen doen, kan resulteren in dagenlange uitputting.
Onverkwikkende slaap
Ondanks voldoende rust voel je je niet uitgerust na het ontwaken.
Daarnaast ervaren veel patiënten bijkomende klachten zoals:
- Cognitieve stoornissen
- Spier- en gewrichtspijn
- Keelpijn
- Een verhoogde gevoeligheid voor licht en geluid.
- Concentratieproblemen
- Geheugenverlies op korte termijn:
- Trager denkvermogen
- Moeite met het vinden van woorden
- Mentale uitputting
Deze combinatie van symptomen maakt het dagelijks leven bijzonder zwaar en beperkend.
Chronische Vermoeidheid: De Onderschatte Rol van Stress
Het is duidelijk dat stress een grote rol speelt bij vermoeidheid. Chronische stress activeert het sympathische zenuwstelsel, waardoor je constant alert blijft.
Dit veroorzaakt een overproductie van het stresshormoon cortisol, wat de bijnieren kan uitputten en het hormonale evenwicht verstoort.
Fysiek voel je dit als aanhoudende spanning en uitputting.
Stress is vaak oorzaak van Mentale vermoeidheid
Ook mentaal heeft stress een enorme impact. Het put je mentale en emotionele reserves uit, wat resulteert in een gebrek aan motivatie, concentratieproblemen en het gevoel van volledig opgebrand te zijn.
Voor velen begint chronische vermoeidheid na een periode van zware stress, een trauma of ingrijpende gebeurtenis.
Maar het is fout om te denken dat stress de enige oorzaak is. Vaak is stress slechts de trigger die een dieperliggend probleem onthult.
Chronische vermoeidheid: Onbekende Medische Oorzaken
De zoektocht naar de werkelijke oorzaak van chronische vermoeidheid brengt vaak andere, onverwachte medische aandoeningen aan het licht.
Een grondig medisch onderzoek is daarom essentieel. Mogelijke oorzaken die verder reiken dan alleen stress zijn:
Schildklierproblemen
Problemen met de schildklier (hypothyreoïdie) kunnen ernstige vermoeidheid veroorzaken. Ook onevenwichtige hormonen en bijnieruitputting, hoewel controversieel als diagnose, wordt door veel artsen erkend als oorzaken van CVS.
Voedingstekorten
Een tekort aan essentiële voedingsstoffen kan je energieniveau drastisch verlagen. Denk hierbij aan vitamine B12 en vitamine D en aan mineralen zoals ijzer en magnesium.
Deze voedingsstoffen zijn essentieel voor je energieproductie.
Slaapstoornissen
Aandoeningen zoals slaapapneu, waarbij de ademhaling herhaaldelijk stopt en weer begint tijdens de slaap, zorgen voor een onrustige en niet-verkwikkende nachtrust.
Zelfs na acht uur in bed te hebben gelegen, voel je je niet uitgerust.
Onderliggende infecties
Vermoeidheid kan soms een langdurig gevolg zijn van een eerdere infectie. Het Epstein Barrvirus, dat klierkoorts veroorzaakt, en de ziekte van Lyme worden vaak gekoppeld aan chronische vermoeidheid. Een actueel en belangrijk voorbeeld hiervan is Long COVID.
Auto-immuunziekten
Aandoeningen zoals fibromyalgie, reuma en de ziekte van Hashimoto kunnen zich uiten in intense vermoeidheid.
Bij deze ziekten valt het lichaam zichzelf aan, wat resulteert in chronische ontsteking en uitputting.
Angst en depressie
Daarnaast kunnen ook psychische aandoeningen zoals angst en depressie vermoeidheid als een belangrijk symptoom beschouwd.
De Recentste Wetenschappelijke ontdekkingen
De wetenschap boekte de afgelopen jaren grote vooruitgang in het begrijpen van ME/CVS. Het wordt nu erkend als een complexe multisysteemziekte met duidelijke biologische oorzaken, in plaats van een psychosomatische aandoening.
Recente onderzoeken richten zich op de rol van ontsteking in het zenuwstelsel en immuunsysteem, mitochondriale disfunctie (een verstoring van de energiefabrieken in je cellen) en afwijkingen in de bloedsomloop.
Daaruit blijkt dat vermoeidheid een echt, lichamelijk probleem is.
Gerichte behandeling van chronische vermoeidheid (CVS)
Dit nieuwe begrip maakt gerichte behandeling mogelijk en weerlegt het idee dat patiënten vermoeidheid ‘moeten weg sporten‘.
De nadruk ligt nu op een persoonlijke aanpak, met aandacht voor biologische en levensstijlfactoren.
Chronische Vermoeidheid: Diagnose en Behandeling
De eerste en belangrijkste stap bij het aanpakken van chronische vermoeidheid is het verkrijgen van een professionele diagnose.
Alleen een arts kan de mogelijke onderliggende oorzaken uitsluiten of vaststellen.
Uitgebreid bloedonderzoek en grondig vraaggesprek
Dit gebeurt via een uitgebreid bloedonderzoek en een grondig gesprek met een zorgverlener om de medische geschiedenis, huidige klachten, levensstijl en relevante omstandigheden van de patiënt te achterhalen.
Dit gesprek vormt de basis voor diagnose en behandeling door inzicht te geven in de gezondheidspatronen en de impact van een aandoening, inclusief informatie over eerdere aandoeningen, medicatie, allergieën en erfelijke aanleg.
Behandeling chronische vermoeidheid (CVS)
Na de diagnose wordt een op maat gemaakte behandeling opgesteld. Deze bestaat vaak uit:
Aanpassing van je eetpatroon: Kies anti-inflammatoire voeding
Onderzoek toont een verband tussen chronische ontsteking en CVS. Ontstekingsremmende voeding helpt het lichaam te kalmeren.
Eet daarom meer:
- Verse groenten: en vooral alle groene bladgroenten zoals spinazie, andijvie, spruitjes, sla, alle groene koolsoorten, Chinese kool, paksoi, broccoli, koolrabi, snijbiet en tuin- en waterkers
- Fruit
- Vette vis: eet wekelijks minstens één keer wilde zalm, tonijn, schol- en schelvis, heilbot, tarbot, paling, dorade, sardienen, makreel, sprot, haring en ansjovis
- Onbewerkte noten: met een voorkeur voor amandelen, hazelnoten, walnoten, pistache- en pecannoten
- Zaden: lijnzaad en sesamzaad
- Pitten – zonnebloem- en pompoenpitten
- Plantaardige oliën: olijfolie en arachide- en notenolie
Vermijd bewerkte producten, suiker en rood, bewerkt vlees (vooral als broodbeleg zoals salami, worst en paté).
Stabiliseer je bloedsuikerspiegel
Schommelingen in je bloedsuikerspiegel leiden vaak tot energiedips, waardoor vermoeidheid toeneemt.
Kies daarom voor complexe koolhydraten zoals:
- Peulvruchten: dat zijn naast linzen en kikkererwten ook alle soorten bonen, doperwten, groentekiemen en mais
- Volkorengranen: vooral haver en havermout, zemelen, boekweit, gierst, Bulgar en quinoa
- Volkorenproducten: alle soorten volkorenbrood, volkoren deegwaren en zilvervlies- of bruine rijst
- Voeding met veel eiwitten: kip- en kalkoen, magere biefstuk, rosbief, magere en gekookte ham, vette vis
- Zuivel- en zuivelproducten: melk, magere yoghurt, Griekse yoghurt, kwark en skyr
- Soja- en sojaproducten: sojabonen, tofu en tempeh
Eet regelmatig kleine maaltijden om je energie op een constant niveau te houden.
Pak mogelijke voedingsstoffentekorten aan.
Patiënten met CVS hebben vaak een tekort aan essentiële vitamines en mineralen die belangrijk zijn voor de energieproductie. Laat je bloed testen op tekorten aan vitamine B12, vitamine D, ijzer en magnesium. Deze kun je aanvullen met voeding (bijvoorbeeld groene bladgroenten en zaden) of na overleg met een arts met supplementen.
Zorg voor een gezonde darmflora
De darmgezondheid speelt een cruciale rol in je algehele welzijn, immuunsysteem en zelfs je gemoedstoestand.
Eet probiotische en prebiotische voeding zoals yoghurt, kefir, vezelrijke groenten en bananen om je darmgezondheid te ondersteunen.
Blijf goed gehydrateerd
Uitdroging kan de symptomen van vermoeidheid, hoofdpijn en duizeligheid verergeren. Zorg ervoor dat je gedurende de dag voldoende water drinkt en minstens twee liter per dag.
Kruidenthee koffie zonder suiker zijn gezonde alternatieven.
Pacing (Activiteitenbeheer)
Dit is de sleutel tot herstel voor veel patiënten met ME/CVS. Pacing houdt in dat je leert je energie verstandig te doseren en te voorkomen dat je je grenzen overschrijdt, waardoor PEM-aanvallen worden voorkomen.
PEM of Post- Exertionele Malaise is een verergering van de klachten na lichte lichamelijke mentale of emotionele inspanningen.
Deze ernstige terugval of ‘Crash’ kan weken of zelfs langer aanslepen.
Lifestyle- aanpassingen
Denk hierbij aan veranderingen in je eetpatroon, het verbeteren van je slaaphygiëne en het verminderen van stressfactoren.
Voedingsadvies kan helpen om eventuele tekorten aan te vullen en ontstekingsreacties te verminderen.
Gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie kan helpen bij het omgaan met de mentale gevolgen van chronische vermoeidheid (CVS) en bij het beter beheersen van stress, maar het is niet de belangrijkste behandeling voor de lichamelijke oorzaken.
Conclusie: Complexe aandoening
Chronische vermoeidheid is een complexe aandoening die niet enkel door stress wordt veroorzaakt. Hoewel stress een rol speelt, wijst onderzoek op vaak diepere, fysieke oorzaken.
Of het nu hormonale onevenwichtigheden, voedingstekorten of ontstekingen betreft, een multidisciplinaire aanpak is cruciaal voor juiste diagnose en herstel.
Deze ernstige aandoening verdient eindelijk de erkenning die ze al zo lang verdiende.